Het belang van openheid en empathie bij suïcide volgens Hanneke Schaap-Jonker

Praten over gedachten aan zelfdoding kan altijd, ook anoniem, door te bellen naar 113 of via de chat op 113.nl

Hanneke werkte mee aan het boek 'Suïcide: als leven een loden last wordt'. In het boek staan indringende, persoonlijke verhalen en inzichten van ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Het biedt niet alleen een theoretisch kader, maar gaat ook praktisch in op vragen van mensen die worstelen met deze gedachten.

Het belang van openheid

De diepte van het onderwerp en de emotionele lading die erbij komt kijken, ervaart Hanneke zelf ook: "Er zit zoveel pijn en angst onder. Heel veel rauwe emotie." Toch benadrukt ze het belang van het bespreekbaar maken van suïcide: "Dit is een hele zware, diepe kant die mensen met zich meedragen. Het is zo ellendig als mensen dat in hun eentje moeten doen. Ik weet zeker dat er veel meer mensen zijn voor wie dit geldt."

Het is erg moeilijk te begrijpen wat het is om suïcidaal te zijn, als je het zelf niet hebt ervaren. Volgens Hanneke is het wel belangrijk om empathie te tonen: "Je kunt je wel proberen in te leven. Stel je voor dat je denkt dat iedereen beter af is zonder jou. Daar zit natuurlijk een hele geschiedenis voor. Het gevoel overvalt je niet van de ene op de andere dag. Als we met die ogen naar elkaar kijken, van dingen hebben een reden, ze zijn er niet zomaar, er is heel veel verdriet geweest. Is het dan niet vanzelfsprekend om te vragen: hoe kan ik er voor jou zijn?"

Elkaars lasten dragen

Hanneke hoopt dat dit binnen de kerken meer gebeurt, waar we leven met de wetenschap dat God naar ons omziet: "Ook als je het niet kunt oplossen en er veel pijn is, kun je toch proberen die last samen te dragen. Zoals Paulus schrijft: draag elkaars lasten, want je bent samen één lichaam."

Je verbonden voelen met anderen kan een beschermende factor zijn bij suïcide. Daarbij is het probleem proberen op te lossen vaak niet de juiste benadering. Volgens Hanneke is het juist belangrijk om de pijn en hopeloosheid te erkennen: "Soms is het als Stille Zaterdag. Dan zitten we tussen Goede Vrijdag en Pasen is en is er niks, alleen maar een graf. Soms voelen mensen zich meer zo. Kun je dat dan er laten zijn? Daarbij blijven en het ongemak en het verdrietige gevoel verdragen en het samen uithouden?

De last voor naasten

Suïcide en suïcidaliteit heeft ook een enorme impact op de omgeving. Hanneke benadrukt de last die naasten dragen wanneer ze zien dat hun geliefden worstelen met suïcidale gedachten: "Je wil heel graag dat het goed gaat met de mensen die je dierbaar zijn. Als je dan ziet dat het niet goed gaat, dat iemand opgesloten raakt in zichzelf en zoekt naar manieren om suïcide te plegen, geeft dat veel angst. Die onzekerheid en angst verdragen is ook een hele zware last."

Wat gebeurt er als je suïcidaal bent?

Hanneke legt uit dat er verschillende theorieën en modellen zijn die inzicht geven in het ontstaan van suïcidaliteit.  Een van die theorieën, de interpersoonlijke theorie, stelt dat drie elementen samenkomen. Ten eerste, een zware draaglast en het gevoel dat anderen beter af zijn zonder jou; ten tweede, het gevoel van alleen zijn, onverbondenheid, isolatie en eenzaamheid. En ten derde, het vermogen om suïcide te kunnen plegen, waarbij iemand de middelen heeft en daartoe in staat is. Als deze drie factoren samenkomen, kan iemand een suïcidepoging doen.

Een andere manier van kijken is de risicofactoren en beschermende factoren. Risicofactoren zijn bijvoorbeeld het gebrek aan een sociaal netwerk of familie een geschiedenis van suïcide hebben. Maar je hebt ook beschermende factoren. Bijvoorbeeld het hebben van mensen bij wie je je verhaal kwijt kunt, goed in staat zijn om je emoties te reguleren en een karakter dat positief ingesteld is. 

De factor van geloof

Er is dus een heel samenspel van factoren die bij de persoon zelf liggen of bij de omgeving. Ook geloof is zo'n factor: "Morele bezwaren spelen een rol, maar ook de vraag wie God voor jou is. Mensen die een positief Godsbeeld hebben en ondanks alles Zijn steun en nabijheid ervaren, ervaren ook minder suïcidaliteit. Mensen die veel angst en teleurstelling naar God toe ervaren, hebben vaak ook meer last van suïcidaliteit."

Ben je benieuwd welke rol de kerk in dit proces kan spelen? En we in de Bijbel tegenkomen over suïcide? Antwoorden op deze vragen hoor je in de rest van het gesprek. Luister het hieronder terug!