"Ik had gedacht met een nieuwe leider dat er wel een zeteltje bijkomt. Hij is toch best charismatisch, ze voeren een goede campagne, ze zitten overal bij, bij allerlei debatten en hij is veel in de picture. Dat het maar vijf zetels zijn geworden, dat is me wel wat tegengevallen. Ik vind wel dat hij de formatie heel knap gedaan heeft, dat is een marathon qua onderhandelingen", aldus Addy de Jong. "Zoveel uren vergaderen en altijd maar scherp blijven of jouw puntjes erin komen."

Politiek klimaat

Na de Tweede Kamerverkiezingen van maart dit jaar kwamen er veel nieuwe partijen bij. Volgens Addy de Jong komt dat door de polarisatie in de smaenleving. "Als kiezers meer naar de flanken vluchten, is er blijkbaar veel strijdstof in de maatschappij en in de politiek. Dat zie je weerspiegeld in de Kamer in een groter aantal partijen. De middenpartijen lijden flink verlies. De flanken, de wat meer extreme partijen, zie je dan groeien."

Turkije-incident

De PVV won in maart zetels in de Tweede Kamer, maar niet zoveel als verwacht. De VVD bleef de grootste partij van Nederland. "De VVD heeft enorm veel mazzel gehad met het Turkije-incident wat we kort daarvoor hadden in de verkiezingscampagne", vertelt De Jong. "Turkije ging zich met Nederlandse Turken bemoeien. Ze wilden een campagne houden en daarvoor Turkse ministers op ons afsturen. Rutte greep krachtig in en veroordeelde een demonstratie bij de Erasmusbrug en stuurde een Turkse minister terug naar huis. Als je het dan over een tweestrijd tussen de PVV en VVD hebt, scoorde Rutte op dat moment punten voor dat type kiezers. Dat heeft hen aan een vrij royale overwinning geholpen."

Links

2017 was ook het jaar waarin de linkse partijen veel kiezers verloren. De PvdA ging van 38 zetels naar 9 zetels in de Tweede Kamer. "Blijkbaar hebben veel PvdA-kiezers Samsom en de anderen het kwalijk genomen dat ze met de VVD in zee zijn gegaan. Dat heeft hen veel sociaaldemocratische veren gekost, dat er meer VVD-beleid dan PvdA-beleid is gevoerd. Om die reden heeft men zich teleurgesteld van de partij afgekeerd."

De Jong zegt dat ook de interne lijsttrekkersstrijd tussen Asscher en Samsom veel kiezers heeft gekost. "Partijen denken soms dat ze door zo'n interne lijsttrekkersstrijd kiezers winnen, want het geeft reuring en aandacht voor jouw partij, maar in dit geval heeft het negatief uitgepakt."

Voor de SP zijn de hoogtijdagen voorbij, stelt De Jong. "Ook dat blijf iets verwonderlijks hebben, dat ze niet profiteren van het verlies van de PvdA." Volgens De Jong is er voor de SP veel concurrentie van populistische partijen zoals de PVV en het Forum voor Democratie, de partij van Thierry Baudet.

Langste formatie

Het was de langste formatie van een kabinet ooit. "Blijkbaar was het een hele complexe puzzel", zegt De Jong. "Vier partijen moesten een kabinet vormen. En wat me ook verraste: dat uiteindelijk de ChristenUnie er toch in is gekomen. Dat ze het gered hebben om tot een onderhandelingsresultaat te komen."

Het gesprek met Addy de Jong kun je hier terugluisteren.

Ervaar je problemen met het terugluisteren? Volg dit stappenplan!

Beeld: Anne-Paul Roukema