Arie de Rover over de waarheid als afgod

De waarheid als houvast

Volgens Arie heeft iedereen iets nodig om op te staan. “Een fundament waarop je staat, een vaste basis voor je levensvisie. Iets waaraan je je toetst, waarmee je je vult.” Toch ziet hij dat ieder mens zijn eigen waarheid heeft. Binnen een gemeenschap is vaak veel overlap, maar op sommige punten kunnen waarheden sterk verschillen. Dat hoeft niet erg te zijn, zegt hij, maar het maakt wel duidelijk hoe persoonlijk waarheid is geworden.

“Als Jezus zegt: Ik ben de waarheid, dan hebben we een waarheid te pakken die geen verzameling regels of feiten is, maar een persoon,” vertelt Arie. “Het hebben van een waarheid is niet verkeerd, maar de functie die je eraan geeft, bepaalt of het een afgod wordt.”

Verlichting en verwarring

Arie legt uit dat onze kijk op waarheid niet altijd zo is geweest. Tijdens de Verlichting geloofden mensen dat ze zichzelf konden redden door te denken. “Als we maar slim genoeg zijn, als we maar genoeg ontdekken, dan kunnen we de perfectie bereiken.” Denken werd belangrijker dan geloven, en het bovennatuurlijke leek niet meer nodig.

Maar dat geloof in vooruitgang kreeg een klap tijdens de wereldoorlogen. “Die drukten de mensheid met de neus op de feiten: we gaan helemaal niet vooruit. De mens is tot beestachtige dingen in staat.” Het idee dat kennis en wetenschap ons zouden redden, bleek niet te kloppen.

Ieder zijn eigen waarheid

Na de oorlog ontstond de postmoderne tijd. Waar mensen eerst geloofden in één waarheid, ging het nu vooral om ieders persoonlijke ervaringen. “Voor mij is waar wat ik vind en waar ik betekenis aan geef,” zegt Arie. “Alles draait om het ik. Ik bepaal wat goed en fout is. Ik bepaal mijn levensvisie.”

Die manier van denken klinkt misschien heel vrij, maar volgens Arie zorgt het ook voor afstand. “Je wordt een beetje God in het diepst van je eigen gedachten. Alles draait om jou. En dat kan eenzaam maken, want als iedereen zijn eigen waarheid heeft, blijft er weinig over dat we nog delen.”

Het moet goed voelen

In onze tijd is waarheid steeds meer een gevoel geworden. “Tegenwoordig draait waarheid niet meer om feiten, maar om wat mijn behoeften bevredigt,” zegt Arie. “Je leeft in een bubbel die voortdurend gevoed wordt met wat jij graag wilt zien of horen.”

Dat lijkt onschuldig, maar volgens Arie heeft het grote gevolgen. “Als jouw leven draait om 70 of 80 jaar ultiem geluk, en de weg daar naartoe is het vervullen van je behoeften, dan ben je een consument. En consumentisme is voor veel mensen de waarheid geworden: zo moet het leven ingevuld worden.”

Bodemloze put van behoefte

Die manier van leven werkt alleen niet. “Als dit jouw waarheid is, dan is dat een bodemloze put,” zegt Arie. “Na elke bevrediging schreeuwt je systeem om een nieuwe, sterkere prikkel.” Je ziet het volgens hem overal om je heen: steeds meer prikkels, steeds meer stress. “Behoeftebevrediging als waarheid, als levensgeluk, sloopt een samenleving.”

Het gevolg is dat mensen steeds meer op zoek gaan naar iets dat echt houvast geeft. “Je merkt dat velen wel doorhebben dat dit het niet is. Dat er iets mist. Want uiteindelijk put dit denken je leeg.”

De angst dat het niet beter wordt

Volgens Arie speelt er tegenwoordig nog iets anders mee. Veel mensen merken dat het leven niet beter wordt, maar juist moeilijker. “We hebben eeuwenlang geleefd met het geloof in vooruitgang. Maar nu moeten we rekening houden met achteruitgang,” vertelt hij. “Vooral de jongere generatie ziet allerlei crisissen op zich afkomen. Zij worden waarschijnlijk de eerste generatie in lange tijd die het slechter heeft dan de vorige.”

Daar zijn we niet goed op voorbereid, denkt hij. “Mijn omstandigheden, het land waarin ik leef, de jaren die ik heb gehad: het was allemaal voorspoed. We hebben dus niet geleerd om met tegenslagen om te gaan, zeker niet op nationaal niveau.”

Wil je meer horen van dit gesprek? Luister dan de hele uitzending bovenaan dit artikel terug!