Drie miljoen Nederlanders worstelen met lezen en schrijven: “Mensen denken vaak dat ze de enige zijn”

Het probleem groeit

Op de Internationale Dag van de Alfabetisering sprak Daan in De Lunchroom met Anita Witzier, ambassadeur van de stichting Lezen en Schrijven. Deze stichting zet zich in voor iedereen die moeite heeft met lezen, schrijven en rekenen. En dat zijn er veel! Zo’n drie miljoen mensen in Nederland. "Dat is toch een onvoorstelbaar aantal?" zegt Anita. "Ik schrik er nog steeds van. Toen ik ambassadeur werd, waren het er nog 2,5 miljoen. Het probleem groeit dus."

Er zijn verschillende oorzaken voor die groei: " Vergrijzing speelt een rol. Lezen, schrijven en rekenen zijn ook een soort spiergeheugen, en dat verlies je als je het niet meer gebruikt. Als je het nooit nodig had in je werk, kalft het snel af. Daarnaast weten we dat veel jongeren van school komen zonder het juiste niveau."

Dagelijkse uitdagingen

Wie moeite heeft met lezen, schrijven of rekenen, loopt tegen grote uitdagingen aan. “Als je moeite hebt met lezen, is het lastig om brieven of e-mails van officiële instanties te begrijpen. Van zorginstellingen, gemeenten, de belastingdienst. Als het ingewikkeld is, denk je al snel: laat maar. En dan stapelen de problemen zich op.”

Maar het gaat niet alleen om officiële zaken. “Ook boodschappen doen, je route uitstippelen, op het station kijken hoe laat je trein gaat en naar welk perron, dat zijn dingen die lastig worden.” Voor veel mensen zijn dit vanzelfsprekende dingen, maar voor mensen die moeite hebben met lezen is schrijven is het iedere dag weer een enorme drempel om mee te doen in de maatschappij.

Schaamte en eenzaamheid

Een groot probleem is de schaamte. “Mensen denken dat ze de enige zijn met dit probleem. Ze zeggen bijvoorbeeld: ‘Ik ben mijn bril vergeten.’ Ik sprak ooit iemand die, als hij wist dat hij ergens iets moest invullen, zijn hand in het verband liet doen zodat hij kon zeggen: ‘Sorry, ik kan niet schrijven.’ Dat is toch schrijnend?”

Die schaamte leidt vaak tot eenzaamheid. Anita herinnert zich een gesprek met een van de TaalHelden die ze ontmoette: “Iemand zei eens: ‘Ik durfde nooit mijn mening te geven. Ik zei altijd maar ja.’ En nu zegt diezelfde persoon: ‘Ik ben trots, ik heb zelfvertrouwen, ik kan zijn wie ik ben.’ Dat is goud waard.”

Nooit te oud om te leren

Gelukkig is er veel mogelijk. “Je bent nooit te oud om te leren – dat klinkt als een cliché, maar het is waar. We hadden ooit een dame van 75 die besloot terug naar school te gaan. Ze dacht: stel dat mijn man er straks niet meer is, hoe moet ik dan alles regelen? Ze wilde leren lezen en schrijven.”

Overal in Nederland zijn er cursussen en initiatieven. “In bibliotheken, Taalhuizen, ROC’s. Je komt in een klas met volwassenen en ontdekt: ik ben niet de enige. Dat is zó waardevol.”

Waarom taal ertoe doet

Waarom zet Anita zich hiervoor in? “Taal is alles! Het is communicatie, het is de deur naar de wereld. Taal zorgt voor verbinding en minder zorgen. Mensen die laaggeletterd zijn, hebben vaker schulden, gezondheidsproblemen, moeite met werk vinden of behouden. Taal speelt in elk aspect van het leven een grote rol.”

Speciaal in deze Week van lezen en schrijven wordt er extra aandacht gevraagd voor laaggeletterdheid. “Er gebeurt van alles, overal in het land. De opening was vanochtend bij Feelgood Radio in Rijswijk. Er zijn voorleeswandelingen, taalcafés, cursussen, gratis hulp bij het begrijpen van brieven in buurthuizen en bibliotheken. Er is echt van alles te doen.”