Bijbel boven beeldscherm: Hoe kom je van je schermverslaving af?

Telefoons in de kluis

Bij de Evangelische Hogeschool nemen ze schermverslaving serieus. Studenten leveren hun telefoon in, laptops blijven buiten het lokaal, en aan het begin van hun tussenjaar gaan de populairste apps een week op ‘sterk water’. “We geven studenten breineducatie,” vertelt Anne. “Hoe werkt dopamine? Wat gebeurt er in je hoofd als je eindeloos scrollt? En hoe kun je je daartegen wapenen?”

Dat studenten zonder scherm de colleges volgen, is niet zomaar. “Als je niet steeds afgeleid wordt door een apparaat dat sterker is dan jijzelf, heb je echt contact. En dat is goud waard,” zegt Anne. “Het gaat niet alleen om minder schermtijd, maar ook om bewustwording. Als je Instagram van je telefoon haalt, maar vervolgens eindeloos op YouTube doorscrollt, heb je nog niks opgelost.”

“Help ons, want we weten dat het fout zit”

Tien jaar geleden was het gesprek over schermgebruik nog anders. Jongeren verdedigden hun telefoongebruik: het was sociaal, handig, verbonden. Nu is er iets veranderd. “Ze zeggen: ‘We weten dat we een probleem hebben. Help ons om er iets aan te doen.’ Dat is een heel andere houding,” merkt Anne bij de studenten van nu.

Tijdens de zogeheten detoxweek leveren studenten hun telefoon helemaal in. “Sommigen zijn bang voor wat ze gaan missen. Maar als de week voorbij is, willen ze soms nog niet terug. Tegelijk zien we ook hoe sterk de verleiding is. Als ze hun telefoon weer aanzetten, staan er soms 400 berichten klaar. Vooral in groepschats. En dan val je er toch weer in.” Toch gebeurt er iets. “Studenten zeggen: ‘Ik heb Instagram alleen nog op mijn laptop staan. Dan moet ik echt een stap extra zetten om erbij te komen.’ En zo’n kleine drempel helpt al.”

Het probleem heet dopamine

Waarom zijn we zo gevoelig voor schermen? Dat zit hem in ons brein, legt Anne uit. “We krijgen dopamine, een beloningsstofje, zonder dat we ergens moeite voor hoeven doen. En dat is verslavend. Maar echte vreugde zit in dingen die inspanning kosten. Daar moeten we jongeren weer mee in aanraking brengen.”

Anne pleit voor ‘moeilijke beloningen’: activiteiten waarbij je pas na verloop van tijd iets terugkrijgt. “Wandelen, muziek maken, stilte verdragen. Ja, zelfs koud douchen. Allemaal dingen die je basislijn van prikkels weer kalibreren. Want als je alleen maar snelle prikkels binnenkrijgt, kun je geen rust meer verdragen.”

“Wat geef jij je aandacht?”

Anne haalt een tekst uit Spreuken aan: Bescherm je hart boven alles wat je bewaart, want daaruit zijn de oorsprongen van het leven. “Alles waar je aandacht aan geeft, groeit. Dus als je verdoving aandacht geeft, groeit dat. Maar geef je aandacht aan verlangen, dan groeit dat ook.”

Voor christelijke jongeren ligt daar een kans. “Sommigen zeggen: ‘Ik ben christen, en ook op sociale media wil ik Jezus volgen. Zijn toon wil ik gebruiken.’ Dat vind ik zo bemoedigend. Ze zijn radicaal, maar niet hard. Ze willen met mildheid en wijsheid hun keuzes maken.”

Een dipje vermijden

Volgens Anne zijn we verleerd om ongemak te verdragen. “We willen alleen maar verdoven. Maar om iets te leren of te groeien, moet je door een dip heen. Je moet het kunnen uitzitten.”

Hoe leer je dat? “Je zou denken dat christenen daar beter in zijn, maar dat is niet altijd zo,” zegt Anne eerlijk. “Toch hebben we wél iets in handen: we weten waar we naartoe leven. En dat helpt. Want als je een doel hebt, kun je offers brengen.”

Hij vergelijkt het met trainen voor een marathon. “Je wilt het echt, maar op een regenachtige ochtend zegt iets in je: blijf maar liggen. Dan botsen die twee willen in jezelf. De lange termijn tegenover de korte termijn. En juist dat spanningsveld is ook het leven met God.”

Trainen in stilte

Wie zichzelf wil trainen in rust en aandacht, moet soms eerst ontprikkelen. “Als je een avond vol kleur, prikkels en cliffhangers achter de rug hebt, en dan de Bijbel openslaat – dan zie je alleen maar letters. Begin dan met wandelen. Lees een tekst hardop. Lees hem nog een keer. En als je afdwaalt, is dat normaal. Maar blijf. Oefen.”

Anne wijst erop dat stilte niet vanzelf komt. “Het is training. Paulus spreekt zelfs over het geloofsleven als een sportwedstrijd. Het kost moeite. Maar het levert iets op wat veel dieper is dan een dopamine-shotje.”

“Jullie zijn vrij, waarom laat je je weer binden?”

Ook haalt Anne de brief van Paulus aan de Galaten aan. “Paulus is daar fel: ‘Wat is er met jullie gebeurd? Jullie hebben de vrijheid geproefd, waarom laat je je dan weer binden?’”

Die oproep geldt ook nu, denkt Anne. “Wij laten ons binden aan algoritmes, aan de prikkels van deze wereld. Terwijl we zijn geroepen tot vrijheid. En die vrijheid begint bij kleine keuzes: waar geef jij je aandacht aan?”