Geloof en psychologie: Krachtig duo of lastige match?

Interessant snijvlak

Wat maakt dat Hanneke het snijvlak tussen geloof en psychologie zo interessant vindt? "Ik vind het gewoon als vak heel boeiend. Het heeft ook te maken met complexiteit. Wij zijn complexe wezens. We hebben psyche, maar ook een lichaam. We zijn onderdeel van sociale relaties. Zo spelen er heel veel aspecten in het mens-zijn. Al die niveaus hangen ook weer met elkaar samen. Als je je fysiek niet lekker voelt, dan ben je vaak ook minder vrolijk. Die samenhang en complexiteit vind ik heel interessant."

Wat net zo complex is, is het geloof: "Daar doen ook allerlei aspecten in mee. Geloven is niet iets wat zich buiten ons mens-zijn voltrekt. Het gaat helemaal door wie wij zijn als mens heen. Het is heel interessant, juist omdat het ook ingewikkeld is."

De worsteling van gelovigen met psychische problemen

Mensen kunnen juist in deze combinatie van complexe ontwikkelingen vastlopen: "Als iemand psychische problemen heeft en daaraan lijdt, dan gun je hen ook heel erg dat geloof troost en steun biedt. Maar wat je vaak ziet, is dat dan juist ook een worsteling kan zijn. Dan heb je het eigenlijk dubbel zwaar. Dat raakt mij."

Maar het geloof kan ook een enorme houvast geven: "God heeft ons heel veel te bieden. Hij zegt in Psalm 23 zelfs dat hij erbij is in het allerdiepste dal. Maar het kan ook zo zijn dat iemand dat totaal niet ervaart." Vanuit haar vak kan Hanneke mensen uitleggen hoe dat kan: "Dan merk je dat mensen dat heel behulpzaam vinden, dat ze zich er niet om hoeven te veroordelen. Dat lost het niet op, want het kan nog steeds een donker dal zijn, maar de druk gaat er dan een beetje af."

Geloof als steun en worsteling

Hanneke vindt dat geloof en psychologie heel goed bij elkaar passen: "Geloof krijgt gestalte in onze alledaagse, menselijke werkelijkheid en wij zijn mensen met een psyche. Je kunt nooit geloven buiten je eigen psyche om. We zijn mensen die denken, voelen en willen. Dat zijn allemaal psychologische processen. Zonder dat kun je niet kennen, niet liefhebben en niet vertrouwen."

Toch gaan er ook gevaren schuil in de combinatie van deze factoren. In haar boek beschrijft ze dat iemand met psychische problemen een kaart kreeg met de boodschap van 'jij kan het niet, maar met Jezus kun je alles.' "De persoon die die kaart kreeg, zei tegen mij: doe ik het dan verkeerd? Geloof ik niet goed genoeg? Want als ik in Jezus' belofte zou geloven, dan zou ik dus geen psychische problemen hebben."

Het gevaar van simpele oplossingen

Zo'n boodschap trekt geloof en psychologie helemaal samen. Geloof is dan de oplossing van psychische problemen: "Ik denk dat geloof zeker mensen kan helpen. Het kan haast een soort therapeutische functie hebben, dat het je laat inzien dat je ook anders naar dingen kan kijken. Het kan echt bijdragen aan het herstel. Maar als je het zo plat maakt dat geloof de oplossing is, dan ga je voorbij aan dat de werkelijkheid complex is."

Hanneke benadrukt het belang van nuance: "De realiteit is dat mensen complexe wezens zijn. We hebben te maken met psychologische processen, sociale relaties en lichamelijke gezondheid. Al deze aspecten zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar. Een simpele oplossing doet geen recht aan deze complexiteit."

Het belang van nuance

Hanneke benadrukt het belang van nuance en realisme: "Ik denk dat geloof zeker mensen kan helpen. Het kan haast een soort therapeutische functie hebben, dat het je laat inzien dat je ook anders naar dingen kan kijken. Het kan echt bijdragen aan het herstel. Maar als je het zo plat maakt dat geloof de oplossing is, dan ga je voorbij aan dat de werkelijkheid complex is."

Volgens Hanneke is er een genuanceerde benadering nodig: "De realiteit is dat mensen complexe wezens zijn. We hebben te maken met psychologische processen, sociale relaties en lichamelijke gezondheid. Al deze aspecten zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar. Een simpele oplossing doet geen recht aan deze complexiteit."

Het hele gesprek kun je hieronder terugluisteren. Hier vind je het boek van Hanneke.