Hoe leef je naast iemand met suïcidale gedachten?

⚠️ Triggerwarning: in dit interview gaat het over zelfdoding.
Heb je zelf gedachten aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Bel 113 of 0800-0113, of kijk op www.113.nl. Je staat er niet alleen voor! 🧡

Eigen ervaringen

Christina werkt al jaren als verpleegkundige in de psychiatrie. Daar zag ze steeds hetzelfde: naasten waren vaak bang, voelden zich machteloos en werden gefrustreerd. Het raakte haar. Tegelijkertijd had ze thuis zelf ook met haar eigen suïcidale gedachten te maken. “Ik ben iemand die het kwaad in de ogen wil kijken. Dus ik dacht: hier moeten we iets mee.”

In veel onderzoeken gaat het vooral over nabestaanden ná een suïcide. Maar Christina merkte dat er bijna niets bekend was over de periode ervoor: hoe ga je als partner of familielid om met iemand die steeds balanceert op de rand? Haar eigen ervaring maakte dat ze dit onderwerp niet kon laten liggen.

Een fuik die langzaam dichtgaat

Voor Christina zelf begon het meestal in september en duurde het tot januari. Eerst lichte somberheid, later steeds donkerder. Eind december kwamen vaak de suïcidale gedachten. “Het werd elk jaar een soort fuik waarin ik terechtkwam,” vertelt ze. Samen met haar man ontwikkelde ze manieren om erdoorheen te komen. Hij kon soms zeggen: “Nog even volhouden, het is bijna januari.”

Toch vertelt ze dat suïcidale gedachten ook heel plotseling kunnen toeslaan. Mensen lopen altijd stappen door: van “ik wil er niet meer zijn” naar “ik wil weg” en uiteindelijk naar actie. Die stappen kunnen langzaam gaan, maar soms ook binnen vierentwintig uur. Dat maakt het voor naasten extra zwaar.

Het gesprek durven openen

Christina deelde haar worsteling jarenlang alleen met haar man. “Ik schaamde me enorm. Ik was bang voor hoe mensen me zouden zien.” Wat haar hielp, was dat hij regelmatig vroeg: “Hoe is het nu met je gedachten?” Die openheid voorkwam dat ze alles in het verborgene moest dragen.

Volgens Christina is het heel belangrijk om vragen stellen is. Veel mensen durven het onderwerp niet aan te raken, bang om iemand ‘op ideeën te brengen’. Maar dat is volgens onderzoek onzin! 'Wat je aandacht geeft, groeit' gaat in dit geval zeker niet op. Juist vragen als: “Denk je weleens aan de dood?” helpen. Ze noemt het VVV-principe: verbinden, vragen, verwijzen. Blijf in contact, stel eerlijke vragen, en zoek samen naar hulp.

Wat je beter niet kunt zeggen

Goedbedoelde opmerkingen kunnen soms meer kwaad dan goed doen. Christina herinnert zich hoe ze in de kliniek een patiënt zag die op dezelfde dag twee kaartjes kreeg met teksten als: “Tel je zegeningen.” De vrouw scheurde ze ter plekke kapot. “Dit wil ik gewoon niet zien,” zei ze. Christina begrijpt dat maar al te goed. “Zelf heb ik ook vaak gehoord: ‘Je hebt toch zoveel om voor te leven.’ Maar dat is echt een van de grootste miskleunen die je kunt maken.”

Waarom werkt dat zo averechts? “Omdat het precies is wat iemand die depressief is niet kan,” legt Christina uit. “Je zegt tegen een blinde ook niet: ‘Kijk eens wat een mooie rode kleur.’ Niet omdat die kleur er niet is, maar omdat de ander hem niet kan zien. Zo werkt het ook bij depressie: de zegeningen zijn er wel, maar iemand kan ze simpelweg niet waarnemen.”

Wat juist wél helpt

Wat wél helpt, is ruimte geven en het gesprek openhouden. Christina vroeg haar man om regelmatig te checken: “Hoe is het nu met je gedachten?” Dat maakte een groot verschil. “Het gaf lucht, het voorkwam dat ik in mijn eentje verder die fuik in ging. Het zorgde ervoor dat ik het niet in het verborgene hoefde te dragen.”

Het belangrijkste is volgens haar niet oordelen, maar naast iemand blijven staan. Gewoon vragen stellen, luisteren en er zijn. Daarmee voorkom je dat de ander het gevoel krijgt er alleen voor te staan. Openheid maakt dat je samen verder kunt zoeken naar de volgende stap, of dat nu stilte is, steun van familie of op zoek gaan naar professionele hulp.

Hoe zwaar het is voor de omgeving

Toch wil Christina ook eerlijk zijn over hoe groot de last voor naasten is. “Het leven met iemand die suïcidaal is, is een 24/7 baan. Het kan je hele leven beheersen.” Ze sprak mensen die letterlijk met een matras voor de slaapkamerdeur gingen liggen, bang dat hun partner zichzelf iets zou aandoen.

Die continue zorg gaat op alle terreinen door: werk, gezin, sociale contacten. Je staat altijd op scherp. Machteloosheid en eenzaamheid zijn veelgehoorde gevoelens. Ook omdat toegang tot goede zorg vaak moeizaam is. “Naasten zijn wanhopig bezig om hun dierbare veilig te houden, terwijl hulpverleners soms juist veel vrijheid geven. Dat verschil geeft enorme frustratie.”

Wil je meer horen over de adviezen van Christina, haar eigen ervaringen en de rol die het geloof speelt in deze situaties? Luister dan de hele uitzending hieronder terug!