God of de dominee: voorkom geestelijk misbruik in de kerk
20 februari 2020"Is God hier bezig die je vraagt een stap in geloof te zetten? Of is hier een leider bezig om te zeggen dat je een nieuwe stap moet zetten om achter hem aan te gaan? Want het doel moet altijd zijn om Jezus te volgen." Karin Somhorst van Stichting Evangelisch Meldpunt legde donderdagochtend in De Nieuwe Morgen uit hoe je geestelijk misbruik kan herkennen.
In Amerika werd onlangs nog de leider van kerkplantersbeweging Acts29 ontslagen vanwege geestelijk misbruik. Hij zou medewerkers structureel hebben afgeblaft en gemanipuleerd. Stichting Evangelisch Meldpunt ondersteunt en begeleidt in kwesties van misbruik in evangelische kerken in Nederland.
Stapje voor stapje
"Machtsmisbruik in de kerk gebeurt niet van de ene op andere dag", vertelt Somhorst bij Groot Nieuws Radio. "Een leider stel je aan en die heeft macht en autoriteit. Maar stapje voor stapje worden er dingen gevraagd en gezegd en gedaan die tegen je eigen gevoel en je eigen waarden en normen ingaan." Geestelijk misbruik en manipulatie kan gaan over iets heel praktisch, zoals het geven van geld maar ook over een theologisch leer. Gemeenteleden moeten die leer dan aanhangen en doen dat met tegenzin. "Maar ook weer niet altijd. Mensen gaan daar soms graag in mee. Die vinden het fijn als iemand zegt 'dit is de waarheid en volg mij maar'."
Grenzen
Het kan volgens het Evangelisch Meldpunt natuurlijk dat een gemeente een volledig ander richting op moet maar dat kan ook ontsporen. Een signaal dat een leider zich ontwikkelt tot een manipulator is dat mensen die kritisch zijn, verdwijnen; ze mogen niet meer spreken of worden de kerk uitgezet. In dergelijke gevallen kunnen mensen bij de stichting terecht voor advies en het Meldpunt kan ook een klacht indienen. "Luister heel goed naar jezelf. Op het moment je het gevoel hebt dat je je eigen grenzen over gaat, moet je heel alert zijn. Want zijn het redelijke grenzen, is het iets dat het evangelie van je vraagt?"
Gedeeld leiderschap
Helaas is er nog geen enkele kerkleider geweest die -na contact met het Evangelisch Meldpunt- toegaf dat hij of zij bezig was met geestelijk machtsmisbruik, erkent Somhorst. De oplossing ligt volgens haar in gedeeld leiderschap waarin mannen, vrouwen en jongeren met elkaar de breedte van de kerk vertegenwoordigen. "Dat is een mooie vorm waarbij je excessen hoopt te voorkomen. Helaas zijn die nooit helemaal uit te sluiten. Maar met gedeeld leiderschap heb je een goede vertegenwoordiging van alle gemeenteleden." Dat heeft dan alles te maken met een gezonde structuur van de kerk, onderstreept Somhorst, "Want teveel macht bij een persoon is niet goed."
Het hele gesprek met Karin Somhorst van het Evangelisch Meldpunt kun je hier terugluisteren.
Beeld: Unsplash
